9 mei 2019 t/m 12 januari 2020
De tentoonstelling Zonnestraal, Schip op de heide toont de geschiedenis van dit wereldberoemde Hilversumse sanatorium van de architecten Jan Duiker en Bernard Bijvoet. Zowel arbeiderspaleis Het Schip (1919) als Zonnestraal (1928) zijn tot stand gekomen door een sociale bevlogenheid en een vooruitgangsgeloof dat zijn weerga niet kent. De verschijningsvorm – de architectuur – lijkt heel verschillend. Toch stralen beide gebouwen dezelfde idealen uit.
Net als bij Het Schip kwam het initiatief voor Zonnestraal uit de arbeidersbeweging. De Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond zocht oplossingen voor de slechte werkomstandigheden en de wijdverbreide tuberculose-epidemie. Daarmee was de bond met dezelfde missie bezig als de woningbouwcoöperaties: het verbeteren van de positie van de arbeider. Jan van Zutphen, de drijvende kracht achter Zonnestraal, zorgde ervoor dat het sanatorium bekostigd werd door de verkoop van koperen stelen en zuiver diamantstof – afvalproducten van het diamantbewerkingsproces.
De woningbouwcoöperaties vonden hun heil in de Amsterdamse School-stijl die nadruk legde op het beslotene, het veilige eigen huis waar het gezin woonde. Sanatorium Zonnestraal met het vele glas en de blauwe stalen kozijnen werd het tegenovergestelde. De stijl van het Nieuwe Bouwen haalde de gezonde, natuurlijke omgeving juist naar binnen.
In de tentoonstelling worden onder andere een buste van Jan van Zutphen getoond, gemaakt door de beeldhouwer Gerrit van der Veen, een houten beeld van Amsterdamse School-kunstenaar Marinus Vreugde en een door Berlage ontworpen vaandel van de diamantbewerkersbond.
De tijdelijke tentoonstelling 'Amsterdam Diamantstad' is van 27 september 2019 tot en met 1 maart 2020 te zien in het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Deze wordt georganiseerd naar aanleiding van de oprichting, 125-jarig geleden, van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond (ANDB).
Deze expositie is tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Hilversum, het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, het KNCV Tuberculosefonds, Zonnestraal BV en de Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit.
